مسئولان جمهوری اسلامی می‌گویند خشکسالی‌های پیاپی، کاهش بارندگی‌ها و بدمصرفی، ذخایر آبی تهران را به کمترین میزان در پنج دهه اخیر رسانده است، اما کارشناسان تاکید دارند که مدیریت ناکارآمد، فرسودگی زیرساخت‌ها و فقدان برنامه‌های مناسب آبخیزداری بحران کاهش ذخایر آبی تهران و دیگر استان‌ها را عمیق‌تر کرده است.

اکنون در شرایطی که مقام‌های وزارت نیرو زمزمه‌ جیره‌بندی آب در ماه‌های آینده را آغاز کرده‌اند، گزارش‌ها حاکی از آن است که ذخیره آبی سدهای تهران نه‌تنها به میزان قابل‌توجهی کاهش یافته که حتی رو به‌پایان است.

تصاویری که طی روزهای اخیر از سدهای مهم استان تهران یعنی امیرکبیر، لتیان، ماملو و طالقان منتشر شده است، وضعیت بحرانی ذخایر آبی پایتخت را نشان می‌دهد. وزارت نیرو نیز اعلام کرده است که سد کرج به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع تامین آب شرب تهران، اکنون تنها حدود ۷ درصد ظرفیتش آب دارد.

سد لار در شمال‌شرق تهران حتی وضعیتی وخیم‌تر پیدا کرده و تنها حدود ۱ درصد ظرفیت آن پر است. سدهای لتیان و ماملو هر کدام تنها نزدیک به ۱۲ درصد ظرفیت‌شان آب دارند و این در حالی است که در ابتدای سال آبی جاری، یعنی پاییز ۱۴۰۲، ذخایر این سدها به‌طور میانگین حدود ۱۸ درصد بود که آن نیز کمترین میزان در زمان خود محسوب می‌شد، اما حالا شرایط به‌گونه‌ای شده که دیگر حرف از بحران کمبود آب نیست، بلکه هشدارها درباره پایان ذخایر آبی استانی است که حدود ۱۹ میلیون نفر جمعیت دارد.

به گفته بهزاد پارسا، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران، در شرایط فعلی حجم آب سدهای پنجگانه تهران به ۲۷۲ میلیون مترمکعب رسیده که معادل تنها ۱۳ درصد حجم معمول این سدها است.

او با تایید اینکه کاهش ذخایر آبی سدهای کرج و لتیان نیز از زمان بهره‌برداری تاکنون بی‌سابقه بوده، گفت که ذخیره برفی هم به‌شدت کم شده است و بنابراین نباید منتظر روان‌آب‌های ناشی از ذوب شدن برف ماند.

چنین به‌ نظر می‌رسد که مقام‌های وزارت نیرو از همین حالا با گرفتن انگشت اتهام به سمت مشترکان و متهم کردن آنان به «بدمصرفی» قصد دارند قطعی‌های آب در آینده نزدیک را توجیه کنند. در پیوند با همین موضوع، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران مدعی شد که تنها ۳۵درصد مشترکان آب در استان تهران، مصرف استاندارد دارند.

محسن اردکانی، مدیرعامل آبفای استان تهران، نیز ادعا کرد که هر شهروند تهرانی ۲۵۰ لیتر آب در شبانه‌روز مصرف می‌کند که این میزان بسیار بالاتر از الگوی استاندارد یعنی ۱۳۰ لیتر است؛ به عبارت دیگر، طبق ادعای این مقام وزارت نیرو دست‌کم ۶۰ درصد مشترکان تا دو برابر الگوی تعیین‌شده و ۵ درصد بیش از دو برابر آن مصرف دارند و ساکنان استان تهران یک‌چهارم آب شرب کشور را مصرف می‌کنند.

به‌تازگی خبری اعلام شد مبنی بر اینکه برای تامین آب شرب تهران ۵۰ تا ۷۰ چاه عمیق حفر خواهد شد. این خبر با توجه به افزایش نرخ فرونشست زمین در تهران، نگرانی‌های فزاینده‌ای ایجاد کرد، اما مقام‌ها می‌گویند با کاهش آب سدها، تامین آب تهران به ناچار به سمت منابع زیرزمینی سوق پیدا کرده است.

به گزارش روزنامه سازندگی، در سال‌های گذشته حدود ۷۰ درصد آب تهران از سدها و ۳۰ درصد از چاه‌ها تامین می‌شد، اما اکنون این نسبت وارونه شده است و حدود ۷۰ درصد آب شرب تهران از منابع زیرزمینی تامین می‌شود. این تغییر الگوی تامین آب، فشاری بی‌سابقه‌ بر آبخوان‌های زیرزمینی پایتخت وارد کرده است. محسن موسوی‌خوانساری عضو انجمن آب‌وخاک ایران، هشدار داده که منابع آب زیرزمینی تهران به هیچ وجه پایدار نیستند و با افت سطح آبخوان‌ها، خطر تمام‌ شدن این منابع جدی است.

اکنون مقام‌های وزارت نیرو از یک سو ادعا می‌کنند که قطعی و جیره‌بندی آب در ماه‌های آینده انتخاب آنان نیست و از سوی دیگر زمینه‌سازی برای قطعی‌های پیاپی را آغاز کرده‌اند.

محمد جوان‌بخت، معاون امور آب و آبفای ایران، از مقام‌هایی است که طی روزهای اخیر به‌تناوب درباره اعمال محدودیت آب در ماه‌های آتی سخن گفته است و ادعا می‌کند که مردم باید با این «واقعیت» روبرو شوند اما آن‌طور که از سخنان این مقام دولتی برمی‌آید، فقط مشترکان خانگی مشمول این محدودیت‌ها نخواهد شد، بلکه در شرایط موجود که آن را «سال آبی سخت» نامیده است، کشاورزان نیز امکان کشت دوم در سال را نخواهند داشت.

روز شنبه ۱۸ اسفند نیز مسعود پزشکیان، رئیس دولت چهاردهم جمهوری اسلامی، جیره‌بندی آب در تابستان را تایید کرد. با این حال، گزارش روزنامه هم‌میهن حاکی از آن است که «وضعیت سدهای ایران چنان بحرانی است که خشکی و جیره‌بندی آب به تابستان نمی‌رسد و زودهنگام اتفاق خواهد افتاد».

کاهش بی‌سابقه ذخایر آبی به استان تهران محدود نیست. طبق اعلام عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب، دست‌کم ۱۹ استان ایران درگیر بحران خشکسالی و کاهش محسوس بارندگی شده‌اند و از این میان، وضعیت شش استان تهران، هرمزگان، سیستان و بلوچستان، خوزستان، کرمانشاه و اصفهان وخیم‌تر نیز است.

گزارش محمدرضا کاویان‌پور، رئیس موسسه تحقیقات آب کشور، آشکار می‌کند که به جز استان‌های گیلان و مازندران، سایر استان‌های ایران در شرایط خشکسالی متوسط و شدید قرار گرفته‌اند. به‌گونه‌ای که بارندگی در استان‌های هرمزگان ۷۷ درصد، سیستان و بلوچستان ۷۲ درصد، کهگیلویه و بویراحمد ۶۵ درصد و خوزستان ۶۲ درصد رشد منفی داشته است و کرمانشاه، بوشهر و چهارمحال و بختیاری نیز در فهرست استان‌های با شیب منفی بارشی قرار گرفته‌اند.

پیش‌تر نیز عبدالحمید حمزه‌پور، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب هرمزگان، خبر داده بود که سدهای تامین‌کننده آب مرکز استان و مناطق روستایی مانند سد سرنی، سد استقلال و سد نیان، در مرز خشکی کامل قرار دارند و مجموع ذخیره آبی پشت این سدها تنها برای یکی دو ماه آینده کفایت می‌کند.

اکنون در حالی‌ که صدای آژیر خطر بی‌آبی به صدا درآمده، کارگروهی با حضور ستادهای استانی «برای سازگاری با کم‌آبی» در وزارت کشور برگزار شده و مسعود نصرتی، معاون وزیر کشور، نیز تاکید کرده است که نباید گذاشت بحران کم‌آبی در خردادماه رخ دهد. بر اساس گزارش روزنامه همشهری، این مقام دولتی از تمام استان‌های درگیر با تنش آبی خواسته است برای مدیریت منابع و مصارف آب برنامه‌ای سه ماهه ارائه دهند.